WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘ
Schodząc na psy
http://www.cloudynights.com/page/articles/cat/binocular-universe/binocular-universe-going-to-the-dogs-r2961
Oryginalny PDF (niedostępny)

Luty 2015

Phil Harrington
Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)






Jako właściciel trzech psów, zawsze czekam na coroczną Westminsterską Wystawę Psów (Westminster Dog Show) odbywającą się w lutym w Nowym Jorku. Westminster przyciąga tysiące najpiękniejszych psów z całego świata, które walczą o upragniony tytuł najlepszego (Best in Show).



Niebo również przeprowadza każdej zimy swoją własną wystawę psów. Mamy Psy Gończe (Canes Venatici), podnoszące się na północnym wschodzie, Małego Psa (Canis Minor), wysoko na południu, oraz Wielkiego Psa (Canis Maior), na południu-południowym zachodzie. Wielki Pies, dom dla najjaśniejszej gwiazdy nocy, Syriusza, z łatwością wygrywa nasz niebieski tytuł najlepszego. Przygotuj się na zaskoczenie, gdy po raz pierwszy zobaczysz Syriusza przez swoją lornetkę. Nie, nie zobaczysz jego słynnego towarzysza, białego karła, ale i tak jest on olśniewający! Syriusz, biała gwiazda typu A, leży jedynie 8,5 roku świetlnego od nas.

Przesuń Syriusza w górę (na północ) pola widzenia i spójrz w dolne (południowe) okolice pola na kępkę słabych gwiazd. To gromada otwarta M41. Dla miłośników historii astronomii, M41 była faktycznie odkryta przez greckiego uczonego Arystotelesa (384-322 p.n.e.) w roku 325 p.n.e. Współczesne lornetki 50 mm ujawniają około 20 słabych gwiazd lśniących jak maleńkie cząstki diamentowego pyłu w odległych granicach gromady. Jeśli używasz lornetki 70 mm lub większej, zauważysz może, że jedna z najjaśniejszych gwiazd grupy nieopodal jej środka jarzy się delikatnym odcieniem czerwieni, podczas gdy inne pokazują oznaki żółci i pomarańczu.

Kontynuuj na południe wzdłuż grzbietu psa aż dojdziesz do omikron-1 i omikron-2 Canis Maioris. Żółtawa omikron-1 jest najjaśniejszym członkiem rzadkiej gromady otwartej Collinder 121. Ze względu na wypełnione gwiazdami otoczenie, ta grupa jest dużo trudniejsza do wyłapania z tła niż M41. Szukaj uważnie pary gwiazd 6mag nieco na południe od omikron-1 oraz trzech gwiazd 7mag i słabszych w trójkącie na północnym zachodzie.

Przeskocz kolejne pół pola na południowy wschód do Wezena (delta Canis Maioris) o jasności 2mag, psiej kości ogonowej, a następnie w górę, ponad połowę pola na północny wschód do tau Canis Maioris o jasności 4mag. Tau jest najjaśniejszą gwiazdą w gromadzie otwartej NGC 2362. Niestety, światło tej latarni przyćmiewa około 40 innych ciasno upakowanych gwiazd gromady w lornetce o powiększeniu 10x lub niższym, ale kilka słabych punkcików przebija się w mojej 16x70. NGC 2362 ma jedynie około 5 milionów lat, co sprawia, że jest ona jedną z najmłodszych znanych gromad gwiazd. Tau, niebieski nadolbrzym, jest zdecydowanie jej najjaśniejszym członkiem. W rzeczywistości, tau jest jedną z najjaśniejszych gwiazd na niebie, świecącą 50.000 razy jaśniej niż nasze Słońce.

Wezen tworzy, widoczny gołym okiem, trójkąt z gwiazdami Adhara (epsilon Canis Maioris) i Aludra (eta Canis Maioris). Adhara jest często przedstawiana jako jedna z tylnych nóg psa, a Aludra jest czubkiem jego ogona.

Mimo, że obszar ten jest wypełniony gwiazdami, wyjątkowo spektakularna czerwonawa gwiazda unosi się nieco na północny wschód od Adhary, najdalej na zachód wysuniętego wierzchołka trójkąta. Nieżyjący już Tomm Lorenzin, autor przewodnika obserwacyjnego on-line 2000+ (www.1000plus.com/2000plus), opisał ją jako "jasny, dojrzały kumkwat". Kumkwat Tomma, oficjalnie znany jako sigma Canis Maioris, pięknie kontrastuje z otaczającymi go białymi i niebiesko-białymi gwiazdami. Sigma jest czerwonym nadolbrzymem typu widmowego M1.5 Iab w późnym stadium. Po fuzji całego swojego wodoru w hel i pierwiastki cięższe, równowaga hydrostatyczna gwiazdy została naruszona. W rezultacie, rozszerzyła się ona do średnicy ponad 400 razy większej niż średnica naszego Słońca, przesuwając się w górę i w prawo na diagramie Hertzsprunga-Russella.

Pół pola lornetki na południe od Aludry poszukaj trójkąta prostokątnego z trzech jasnych gwiazd w towarzystwie wielu słabszych punkcików. Ta mało znana gromada gwiazd jest łatwym celem dla niemal każdej lornetki. Jednakże jej duży rozmiar oraz rozproszenie maskowały jej prawdziwą naturę do roku 1931, kiedy szwedzki astronom Per Collinder wpisał ją do swojego katalogu rozległych gromad gwiazd pod numerem 140. 30 gwiazd Collindera 140 ma jasność w zakresie od 5 do poniżej 9 magnitudo i tworzy trójkąt o wielkości około 3/4°. Obserwator obiektów głębokiego nieba z Arizony, Steve Coe, sugeruje przydomek "Rzep", z powodu jej położenia na samym koniuszku psiego ogona.

Około 2 stopnie na północny zachód od Cr 140 dostrzeżesz być może inne skupisko gwiazd. To Collinder 132. Przez moją 10x50 naliczyłem 14 gwiazd rozrzuconych na obszarze około 1,5 stopnia. Cztery z nich, widoczne na naszej mapie, tworzą wyraźny trójkąt, a reszta leży bezładnie obok. Czy jest to prawdziwa gromada czy przypadkowy zbiór losowo odległych gwiazd, pozostaje nierozwiązaną zagadką. Niezależnie od tego, tworzą one ładny widok dla lornetek 7x-10x.

Na koniec, przesuń się w dół o kolejne pole lornetki na południowy zachód, przekraczając granicę z Rufą, by odnaleźć gromadę otwartą Collinder 135. Jej najjaśniejszy składnik, pi Puppis o jasności 3mag, sklasyfikowany jest jako pomarańczowy nadolbrzym (typu widmowego K3 Ib, by być dokładnym) i również ładnie się wyróżnia wśród innych, niebiesko-białych, gwiazd gromady. Cr 135 zawiera również gwiazdę podwójną v1 i v2 Puppis, leżącą nieco na północ od pi, oraz samotną gwiazdę 5mag na zachód od niej, które razem  nadają gromadzie charakterystyczny kształt grota. Zakładając dobry widok na południe, Cr 135 bez wątpienia stanie się jedną z Twoich zimowych ulubienic, sekretem obserwatorów lornetkowych, która jest całkowicie pomijana przez tych, którzy utknęli tylko na obserwacjach teleskopowych.

Na tym obszarze nieba zimowego jest tak wiele innych celów lornetkowych, że trudno zdecydować od czego zacząć. A my ledwie tego dotknęliśmy! Spójrz na poniższą długą listę tego, co na Ciebie czeka!


Do następnego miesiąca pamiętaj, że dwoje oczu jest lepsze od jednego!

---

O Autorze:
Phil Harrington napisał 9 książek o astronomii, w tym Star Ware, Star Watch oraz, ostatnią, Cosmic Challenge. Po więcej informacji odwiedź jego stronę internetową: www.philharrington.net.

Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2015 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.