KOSMICZNE WYZWANIE
Duże lornetki i teleskopy 3-5 cali (7,6-13 cm)

Cel	Typ	RA	Dec	Gwiazdozbiór	Jasność [mag]	Rozmiary
Mgławica Koński Łeb (B33)	Ciemna mgławica	05h41,0m	-02°27,7'	Orion	--	4'

Problemem nie jest obiekt, ale nasze oczy. Ludzkie oko to wspaniałe narzędzie o niesamowitym zasięgu. Możemy zaadaptować się do niemal każdych warunków oświetleniowych, od bardzo jasnych po bardzo ciemne, i wciąż mieć orientację. Ale jeśli chodzi o ciemne, czerwone obiekty głębokiego nieba, jest ono niemal bezwartościowe. Na tym polega problem. Koński Łeb widoczny jest jedynie dlatego, że leży na tle czerwonej mgławicy emisyjnej IC 434. A IC 434 jest, praktycznie rzecz biorąc, niewidoczna dopóki nie patrzymy na nią pod bardzo ciemnym niebem, lub (albo również) używając filtrów mgławicowych.

W mojej książce Touring the Universe through Binoculars (1990: John Wiley and Sons), stwierdziłem, że "mgławica Koński Łeb... jest zbyt mała i słaba by dostrzec ją przez lornetkę". Uznałem, że znalezienie jej za pomocą dużych teleskopów amatorskich jest już wystarczająco trudne, nie mówiąc o lornetkach. Jednak 31 lat temu, w roku 1991, podczas Winter Star Party na Florida Keys, po spędzeniu czasu na obserwacjach u boku nieżyjącego już Tomma Lorenzina, utalentowanego autora i obserwatora z Północnej Karoliny, odkryłem, że się myliłem. Tomm (skrót od Theurgically Organic Mankind Module) pokazał mi, że Koński Łeb jest faktycznie widoczny w dużych lornetkach!

Oto, jak tego dokonaliśmy. Po pierwsze, byliśmy w idealnym miejscu na obserwacje. Krystalicznie czyste niebo archipelagu Florida Keys, oraz duża wysokość Oriona nad horyzontem zdecydowanie zrobiły dużą różnicę. Po drugie, Tomm przykleił parkę filtrów liniowych H-beta do okularów swojej lornetki Fujinon 10x70. W końcu, upewniliśmy się, że Alnitak znajduje się zaraz za północną krawędzią pola widzenia, a pobliska sigma Orionis znajduje się przy zachodniej krawędzi. Wtedy, mając przy sobie szczegółową mapę tego regionu, szukaliśmy w okolicy środka pola widzenia ciasnej parki gwiazd 8 i 9 magnitudo. Pokrywają się one z główną krawędzią IC 434 i leżą nieco na zachód od Końskiego Łba. Z pomocą Tomma, dostrzeżenie obu mgławic zajęło mi zaledwie kilka minut. Oczywiście, Koński Łeb był bardzo mały, przypominając kciuk oglądany z odległości kilkudziesięciu stóp, ale niewątpliwie tam był. Powtórzyłem tę obserwację przez własną lornetkę Unitron 11x80 przeklejając filtry na jej okulary. Ostatnio, i w mniej idealnych warunkach, dostrzegłem Koński Łeb przez swój 4-calowy (10,2 cm) refraktor, co odwzorowałem na poniższym szkicu.

Nie oznacza to, że dostrzeżenie Końskiego Łba jest prostym zadaniem w większych instrumentach. Nic bardziej mylnego. W rzeczywistości rzadko go widuję z mojego podwórkowego obserwatorium przez 18-calowy (45,7 cm) reflektor z filtrem H-beta. Tak więc, niezależnie od teleskopu jaki użyjesz, mgławica Koński Łeb to trudne wyzwanie, które przetestuje jakość Twojego instrumentu, przejrzystość i ciemność nocnego nieba, a także Twoje umiejętności obserwacyjne.

Zanim zakończę, jeszcze tylko postscriptum o Tommie Lorenzinie. Ci, którzy zajmują się obserwacjami od dłuższego czasu, z pewnością słyszeli o samodzielnie wydanym atlasie/podręczniku Tomma 1000+: The Amateur Astronomer's Field Guide to Deep Sky. Jest on wciąż dostępny na rynku książek używanych, na addall.com i innych, a czasem również na CN Classifieds pod Software/Books/Magazines/Etc.

Tomm stworzył również sequel, większy i lepszy od pierwszego, który wspaniałomyślnie udostępnił za darmo na swojej stronie internetowej, pod nazwą 2000+: The Advanced Amateur Astronomer's Field Guide to Deep Sky Observing Database & Sky Atlas. Tomm zmarł niespodziewanie w roku 2014, ale jego rodzina zachowała jego internetowe dziedzictwo, by wszyscy mogli się nim cieszyć do dziś. Jeśli jeszcze tego nie zrobiłeś, odwiedź to miejsce i rozejrzyj się.

Masz swój ulubiony obiekt-wyzwanie? Chciałbym usłyszeć o nim i o tym, jak poradziłeś sobie z tegomiesięcznym sprawdzianem. Skontaktuj się ze mną poprzez moją stronę internetową lub komentując ten artykuł na forum dyskusyjnym.

Do następnego miesiąca pamiętaj, połowa zabawy to dreszczyk emocji. Gra trwa!